Amarylis – poradnik dotyczący uprawy i pielęgnacji

Amarylis nadobny (Amaryllis belladonna L.) to egzotyczna bylina często mylona ze zwartnicą (Hippeastrum x hybridum Herb.). Obie te rośliny należą do rodziny amarylkowatych, choć pochodzą z różnych regionów. Amarylis pochodzi z południa Afryki, a zwartnica jest rośliną południowoamerykańską. Mimo że różnice między nimi są znaczące, to obie rośliny często bywają nazywane jedną nazwą handlową, którą jest właśnie amarylis. Nazewnictwo wywołuje pewne zamieszanie, ale spróbujmy rozwiać wątpliwości i wyjaśnić różnice pomiędzy tymi roślinnymi pięknościami.

Hippeastrum Amarylis – różnice w budowie roślin amarylkowatych

Jak rozróżnić od siebie te dwie rośliny? Choć podziemną częścią w obu przypadkach są cebule, to wyglądają one inaczej – jest to pierwsza różnica w ich budowie. Cebulki amarylisa mają wydłużony kształt i często występują po dwie złączone piętkami. Są okryte jasnymi łuskami – w przeciwieństwie do cebulki zwartnicy, której łuski są brązowe. Jej cebule są ponadto większe i okrąglejsze niż cebulki amarylisa nadobnego. Liście obu roślin są podobne pod względem kształtu, jednak mają one odmienny rozstaw. Pęd kwiatowy u zwartnicy jest pusty, a u amarylisa – pełny. Różni się też kolorem w zależności od gatunku lub odmiany. Kwiaty także zdecydowanie się różnią. Zwartnica ma je większe i występują one w kolorze czerwonym, różowym, białym lub są wielobarwne. Pojawiają się one wraz z rozwojem liści. Najczęściej na jednym pędzie wyrasta od 2 do 6 kwiatów. Kwiaty amarylisa są różowe, lejkowate, mniejsze, a na pojedynczym pędzie może ich być od 2 do aż 12. W przypadku kwiatów hippeastrum pylniki są proste, a znamię słupka jest wyraźnie podzielone na trzy części. Pylniki amarylisa mają z kolei kształt rogalika, a słupek, choć podzielony na trzy, raczej nie jest bardzo widoczny. Nasiona zwartnicy są płaskie, prawie czarne, natomiast amarylis ma nasiona w kształcie pastelowo zabarwionych koralików.

Uprawa roślin amarylkowatych

Sadzenie cebul

W przypadku cebul zwartnicy i amarylisa postępujemy w ten sam sposób. Sadzimy je do doniczek o 5 cm większych od samych cebul. Najlepiej wykorzystać wysokie i wąskie doniczki, tzw. palmówki, gdyż roślina ma długie korzenie, które są wrażliwe na uszkodzenia. Podłożem może być gotowa mieszanka do kwiatów doniczkowych, którą rozluźniamy perlitem lub drobnym żwirkiem. Można też przygotować własną mieszankę z ziemi kompostowej również rozluźnionej perlitem lub drobnym żwirkiem i uzupełnioną dodatkiem odkwaszonego torfu w stosunku 1:1:1. Odczynpodłoża powinien być obojętny. Cebulki zagłębiamy w maksymalnie do połowy lub na 1/3 ich wysokości. Doniczki ustawiamy w jasnym miejscu. W miarę upływu czasu przestawiamy je na okno z wystawą wschodnią z uwagi na zbyt wysoką temperaturę. W okresie letnim można je wystawić do ogrodu lub na taras – również w miejscu o wystawie wschodniej – lub cieniować. Amarylis jest rośliną, którą można uprawiać w ogrodzie na stanowisku słonecznym lub w półcieniu, jednak zaleca się jego uprawę w donicach. Jeśli jednak zdecydujemy się na uprawę w ziemi, to z uwagi na pochodzenie rośliny przed zimą należy wykopać jej cebule i przechowywać je w chłodnym pomieszczeniu do wiosny.

Prace pielęgnacyjne

Po posadzeniu roślinę rzadko podlewamy i utrzymujemy temperaturę na poziomie 25°C. Po pojawieniu się pąków kwiatowych lub liści zaczynamy podlewać intensywniej. Po przekwitnięciu rośliny ścinamy kwiaty, pozostawiając pęd kwiatostanowy aż do jego zaschnięcia. Dopiero wtedy delikatnie go usuwamy. W okresie wegetacyjnym podtrzymujemy umiarkowane podlewanie, a zaprzestajemy po zaobserwowaniu usychania starych liści – jest to znak, że roślina przygotowuje się do przejścia w okres spoczynku. Po minimum dwóch miesiącach wyjmujemy cebulę z doniczki, delikatnie otrząsamy ziemię i usuwamy martwe oraz uszkodzone korzenie. Następnie sadzimy ją w doniczce uzupełnionej nowym podłożem.

Choroby i szkodniki roślin amarylkowatych

W przypadku tych roślin najczęściej mamy do czynienia z chorobą grzybową pod nazwą czerwona plamistość. Objawia się ona małymi okrągłymi plamkami, które później stają się owalne i nieregularne oraz przybierają czerwony kolor. Pojawiają się na liściach, pędach kwiatostanowych, cebulach, a czasem i na pąkach kwiatowych. Z czasem plamy brunatnieją. Zazwyczaj kupujemy już porażone cebule lub całe rośliny. Choroba jest trudna do zwalczenia, ale warto podjąć próby pokonania jej preparatami grzybobójczymi. W tym celu należy wykonać kroki opisane poniżej.

• W pierwszej kolejności usuwa się liście.
• Następnie cebulę należy obrać z porażonych łusek i zamoczyć w roztworze, a rany zasypać węglem drzewnym.
• Po tym zabiegu pozostawia się ją do wyschnięcia.
• Po wykonaniu każdego z tych kroków, ponownie sadzi się ją w świeżej ziemi.

Jeśli po wyjęciu cebuli z doniczki okaże się, że piętka jest pozbawiona korzeni, to może to być objawem choroby fizjologicznej spowodowanej nadmiernym podlewaniem. Szansę na uratowanie rośliny da nam usunięcie wszystkich gnijących części cebuli, spryskanie jej preparatem grzybobójczym, wysuszenie i ponowne posadzenie do doniczki.

Innym problemem mogą być szkodniki. Jeśli w pęknięciach pędu kwiatostanowego zauważymy drobne pajęczaki w kolorze biało-szarym, to znak, że na naszej roślinie żeruje roztocz narcyzowy. Może się on również pojawić między łuskami cebuli, co możemy zaobserwować przez lupę. Rzadziej na tych roślinach występują wciornastki i wełnowce. Jeśli w okresie przechowywania na cebulach pojawią się małe białe larwy, to mamy do czynienia z udnicą lub pobzygą cebulówką. Ich zwalczanie polega na moczeniu cebul przez dwie godziny w wodzie o temperaturze około 40°C, aby pozbyć się jaj.

Pędzenie cebulek – amarylis w doniczce

Pędzenie cebulek to nic innego jak przerwanie okresu ich spoczynku. Rozróżniamy dwa rodzaje – pierwszy to spoczynek bezwzględny, na który nie mamy wpływu, a drugi to spoczynek względny. Ten jest spowodowany niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi takimi jak brak lub niedobór wody, zbyt niskie temperatury, brak światła itp. I to właśnie tym drugim okresem możemy manipulować w celu uzyskania kwitnienia w pożądanym przez nas czasie. Do pędzenia wybieramy cebule o średnicy powyżej 20 cm i przechowujemy je w odpowiednich temperaturach. W przypadku hippeastrum w czasie spoczynku zapewniamy cebulom temperaturę wynoszącą około 5°C i przetrzymujemy je w niej tak długo, jak potrzebujemy. W wybranym momencie sadzimy cebule do stosunkowo małych doniczek i przetrzymujemy w wysokiej temperaturze. Pąki kwiatowe powinny się pojawić po 4–6 tygodniach od posadzenia.

Co jeszcze powinniśmy wiedzieć o kwiatach amarylkowatych?

Kwitnące hippeastrum najczęściej kupujemy w okresie zimowym lub w przedwiośniu, z kolei amarylis kwitnie latem. W sprzedaży są też dostępne rośliny pod nazwą amarylis ogrodowy – jest to inny gatunek z rodziny amarylkowatych: Crinum Powellii, czyli krynia. Rośnie ona w ogrodzie w miejscu słonecznym, a po przekwitnięciu może zimować pod przykryciem z grubej warstwy ściółki. Okres jej kwitnienia przypada na sierpień i wrzesień.

W wyniku prac hodowlanych uzyskano wiele odmian roślin amarylkowatych. Popularne odmiany amarylisa to 'Doublet, 'La Paz czy 'Lima, a zwartnicy – 'Elvas, 'Dancing Queen czy 'Jevel.