Uprawa mieczyków - sadzenie, pielęgnacja, wykopywanie.

O  mieczykach ogólnie

Mieczyk (Gladiolus L.) należy do rodziny kosaćcowatych. Nazwa tej rośliny wzięła się od charakterystycznego kształtu liści i pochodzi od łacińskiego słowa gladius, oznaczającego miecz. W naturze większość mieczyków rośnie w Afryce Południowej. W naszych warunkach klimatycznych afrykańskie gatunki tych roślin nie zimują w gruncie.  Wśród mieczyków zimotrwałych są te pochodzenia europejskiego i azjatyckiego. W Polsce w naturze występują trzy gatunki: mieczyk dachówkowaty (Gladiolus imbricatus L.), mieczyk błotny (Gladiolus palustris Gaud.) oraz mieczyk drobnokwiatowy (Gladiolus parviflorus Berd.). Jak zbudowany jest mieczyk? Częścią podziemną jest bulwa, która jest odtwarzaną co roku zgrubiałą podziemną częścią pędu. Z piętki bulwy wyrastają korzenie właściwe i korzenie kurczliwe. Część nadziemną rośliny stanowią liście, łodyga i kwiatostan. Liście są zróżnicowane i występują w trzech rodzajach: podziemne, właściwe i łodygowe. Liści podziemnych jest od 3 do 4 i znajdują się jak nazwa wskazuje pod ziemią. Nie są zielone, gdyż są pozbawione chlorofilu, ale mogą zawierać antocyjany, które wówczas nadają im bordowe zabarwienie. Liście właściwe, nazywane również liśćmi bulwowymi, wyrastają nad powierzchnię gleby. Może ich być od 3 do 8 i są wytwarzane przez bulwę. Są koloru zielonego. Liście łodygowe w liczbie 2 do 3 są mieczowate i zakończone pochwą. Z pąków znajdujących się w kątach tych liści wyrastają czasem boczne pędy zakończone kwiatostanem. Łodyga jest zielona, sztywna i zakończona kwiatostanem. Może osiągać wysokość nawet do 170 cm. Kwiatostany mieczyków to kłosy, w których kwiaty rozwijają się począwszy od położonego najniżej. U odmian uprawnych liczba kwiatów w kwiatostanie może wahać się od 15 do ponad 20. Pojedynczy kwiat nie jest zróżnicowany na kielich i koronę, ale ma sześć członów nazywanych potocznie płatkami, które są zrośnięte w dolnej części i tworzą lejkowatą rurkę. We wnętrzu kwiatu znajdują się 3 pręciki i słupek. Barwa kwiatów jest zróżnicowana w zależności od odmiany, a w sprzedaży dostępne są również odmiany dwukolorowe. Owocem mieczyka jest torebka, a nasieniem oskrzydlony orzeszek.

  

 Prace hodowlane

Formy ogrodowe mieczyków zaczęto hodować na początku XIX wieku. Początkowo uzyskane odmiany powstawały ze skrzyżowania gatunków, pochodzących z Afryki. Pierwszy mieszaniec został wyhodowany w 1807roku. Pierwsze prace hodowlane pozwoliły na uzyskanie roślin o wysokości 60 cm i 2 do 6 kwiatów w kwiatostanie. Dopiero w późniejszych latach (około 1838r.) uzyskano znacznie wyższe rośliny, osiągające 125 do 155 cm wysokości. Miały one jednak cienkie, zagięte łodygi i czerwone kwiaty. Z biegiem lat prace hodowlane ulepszały kolejne formy krzyżówek i choć początkowo większość kwiatów miała kolor czerwony, to stopniowo zaczęły pojawiać się na nich wyraźne plamki i strzałki. Te mieszańce odegrały dużą rolę w dalszych pracach hodowców. W 1896 r. uzyskano pierwszą odmianę o niebieskich kwiatach nazwaną 'Baron Josef Hulot. Kiedy pod koniec XIX wieku odkryto w Afryce kolejny gatunek (Gladiolus primulinus Baker.) nastąpił przełom w hodowli tego gatunku. Kwiaty były bardziej otwarte, rozszerzono również wachlarz kolorystyczny. Uzyskano kwiaty w kolorze kremowym, żółtym, pomarańczowym, brzoskwiniowym i łososiowym. Kolejne prace hodowlane pozwoliły na uzyskanie jeszcze większej różnorodności, powstały wówczas mieczyki karłowe, motylkowe, miniaturowe, mieczyki z grupy Coronado, mieszańce pawie, odmiany o karbowanych płatach, o postrzępionych lub pofalowanych brzegach, a także mieczyki pachnące. W Polsce w okresie międzywojennym również podejmowano prace hodowlane, dzięki czemu powstały takie odmiany, jak: 'Morskie Oko, 'Ametyst, 'Franciszek Żwirko, 'Zośka i wiele innych. W czasie wojny dorobek hodowlany został utracony i dopiero po wojnie w 1949 r. prace wznowiono. W latach 1951 do 1975 powstały kolejne polskie odmiany: 'Lilla Weneda, 'Płomień Janosika, 'Polonez, 'Kopernik, 'Chopin.

  

  

 Podział mieczyków

W ślad za pracami hodowlanymi oraz przybywaniem nowych odmian zaczęto myśleć o pierwszych podziałach mieczyków.  Tak więc powstały podziały w zależności od kształtu kwiatów, terminu kwitnienia, wielkości i zabarwienia kwiatów. Pierwszy podział ze względu na kształt kwiatów powstał w 1931 r. i stosowany jest również współcześnie. Obejmuje on:

• mieczyki wielkokwiatowe (Gladiolus x hybridus grandiflorus Hort.)
• mieszańce primulinus (Gladiolus x primulinus hybridus Hort.)
• wielkokwiatowe mieszańce primulinus (Gladiolus x primulinus grandiflorus Hort.)
• mieczyki miniaturowe, w tym: podgrupę motylkowych nazywanych również Butterfly lub Schmetterling; podgrupę miniaturowych z kwiatami o pofalowanych brzegach płatków (Ruffled Miniatures).

 

 

Mieczyki - uprawa

 Gdzie sadzić mieczyki ?

Gladiole lubią miejsca słoneczne, ewentualnie lekko zacienione i osłonięte od wiatru, a także bogatą w składniki mineralne i żyzną glebę. W takich warunkach wytworzą dorodne kwiatostany i jednocześnie będą mniej podatne na złamanie lub pokładanie się. Nie powinny być sadzone w miejscach, gdzie jest mokre podłoże, gdyż w takich lokalizacjach rośliny narażone są na choroby grzybowe, a cebulki mogą gnić. Zasadniczo rosną najlepiej na dobrze przygotowanych podłożach o pH 6,5–7,0. Na glebach kwaśnych rosną słabo i takie gleby (najlepiej jesienią) dobrze jest zmieszać z nawozami wapniowymi. Przystępując do sadzenia mieczyków co roku zaplanujmy inne miejsce, do którego można powrócić po kilku latach przerwy. Powodem tego jest wrażliwość mieczyków na patogeny, dlatego trzeba pamiętać, aby unikać sąsiedztwa roślin, będących nosicielami chorób grzybowych lub wirusowych, jak np. bratki, pelargonie, czy petunie. Mieczyki to rośliny wymagające.

 

 Jak sadzić mieczyki ?

Teren przed sadzeniem mieczyków powinien być dobrze oczyszczony, przekopany i zgrabiony. Warto też podłoże wymieszać z nawozem organicznym, którym może być kompost. Przed sadzeniem zaleca się ściągnąć suche łuski okrywowe (zewnętrzne liście na cebulkach), a cebule zaprawić preparatem grzybobójczym i dobrze je wysuszyć. Cebulki można posadzić w ażurowych koszyczkach, co uchroni  je przed gryzoniami. Ułatwi to również ich lokalizację i wykopanie przed okresem zimowym. Mieczyki są wrażliwymi roślinami, a powodzenie w ich uprawie zależy w dużym stopniu od jakości materiału, jaki używa się do sadzenia. Wybierając cebulki w sklepie trzeba zwrócić uwagę na ich kondycję. Powinny być suche, bez wklęśnięć i plam.

 

 Kiedy sadzić mieczyki ?

Mieczyki nie lubią zimna, więc przy chłodnej wiośnie lepiej poczekać z sadzeniem bulw, aż ziemia ogrzeje się do temperatury około 10 stopni Celsjusza. Ziemia powinna być nagrzana i niezbyt mokra. Nie należy jednak zbytnio zwlekać z sadzeniem aż nadejdą upały, bo wysokie temperatury również nie służą poprawnej wegetacji roślin w pierwszym okresie rozwoju. To kiedy sadzić mieczyki? Sadzenie mieczyków rozpoczynamy od połowy kwietnia do początku maja. 

 

 Jak sadzić mieczyki, żeby się nie przewracały ?

Cebulki mieczyków sadzi się na głębokości od 10 do 15cm, co oczywiście zależy od ich wielkości. Młode cebulki przybyszowe sadzimy na głębokości kilku cm. W przypadku obaw, co do głębokości sadzenia można przyjąć bezpieczną zasadę, że głębokość sadzenia jest równa 3-krotnej wysokości bulwy. Rozstawa dla odmian o średniej wysokości wynosi 15-20 cm, dla wyższych może to być nawet 25-30 cm. Co jest przyczyną wywracania się mieczyków? To przede wszystkim dotyczy wyższych odmian mieczyków. Niższe odmiany zachowują bez problemu pion. Przy wyższych odmianach przyczyną może być zbyt płytkie sadzenie bulw, które później przechylają się pod ciężarem kwiatów, ale też może to wynikać z cech odmianowych. Niektóre odmiany są obciążone bujnym kwiatostanem i stosunkowo cienką łodygą, co może prowadzić do przechylania lub przewracania. Można temu zapobiec i odpowiednio wcześnie zastosować paliki lub specjalne podpory.

 Kiedy kwitną mieczyki ?

Mieczyki kwitną od lipca do sierpnia. Według terminu kwitnienia mieczyki podzielono na odmiany:

• bardzo wczesne, wczesne, dość wczesne, średnio wczesne - zakwitają po 70 do 84 dniach
• dość późne, późne i bardzo późne - zakwitają po upływie 85 do 100 dni.

Podział ten dotyczy wyłącznie roślin sadzonych z dużych bulw.

 

 

 Kiedy wykopać mieczyki ?

Na początku jesieni cebule powinno się wykopać, gdyż nie są odporne na niskie zimowe temperatury. Łodygi po wykopaniu przycina się na wysokości około 5 cm nad cebulą, a następnie pozostawia w ciepłym miejscu do wyschnięcia. Czyszcząc wykopane rośliny można jednocześnie oddzielić cebulki przybyszowe. Oczyszczone bulwy, ułożone cienką warstwą w ażurowych pojemnikach, przechowuje się w chłodnych pomieszczeniach w temperaturze 5 - 8 stopni Celsjusza aż do wiosennego wysadzania.

 

 Pielęgnacja

Podstawowa pielęgnacja w uprawie mieczyków to nawadnianie w okresie wzrostu i kwitnienia, odchwaszczanie oraz nawożenie. Pierwszą dawkę nawozu można zastosować już dwa tygodnie po posadzeniu bulw, a następną w okresie pojawiania się pąków kwiatowych. Dobrymi nawozami do stosowania u mieczyków są nawozy organiczne, takie jak kompost, biohumus lub obornik. U odmian wysokich dodatkowym zabiegiem będzie ich podpieranie. Ze względu na możliwość pojawiania się chorób wirusowych, grzybowych i bakteryjnych czasami konieczne jest  stosowanie zabiegów ochronnych. Wśród chorób tych roślin spotyka się: bakteryjną zgniliznę, miękką zgniliznę bulw, bakteryjną plamistość liści, guzowatość mieczyka, fuzariozę, szarą pleśń, septorioza, zgniliznę twardzikową, plamistość obwódkową, czarną plamistość, rdzę. Na mieczykach mogą też pojawiać się szkodniki i są to: wciornastek mieczykowiec, mszyce, gąsienice piętnówek, mątwik korzeniowy, rozkruszek, sprężyki i rolnice.

 

 Zastosowanie mieczyków

Mieczyki są uprawiane głównie na kwiat cięty. Kwiatostany tnie się na samym początku kwitnienia z uwagi na sukcesywny rozwój kwiatów. Po ścięciu kwiat może stać w wazonie nawet 10 do 15 dni. Poza uprawą w ogrodzie, gdzie nie tylko mogą zdobić rabaty gladiole można również sadzić w donicach. Do sadzenia mieczyków w donicy  poleca się większe zagęszczenie cebulek, a naczynie powinno być dość duże i koniecznie powinno posiadać warstwę drenującą na dnie. Mieczyki w donicy to niewątpliwa ozdoba tarasów, balkonów, czy ogródków frontowych zwłaszcza, jeśli nie dysponujemy miejscem w ogrodzie. Gladiole to przede wszystkim kwiaty ogrodów wiejskich, które świetnie prezentują się na tle domów. Współcześnie mieczyki w ogrodzie stosuje się w towarzystwie alstremerii ogrodowych, cynobrówek, szałwii omączonej, kosmosów, werbeny patagońskiej, gaury i słoneczników ozdobnych. W ostatnich latach mieczyki w ogrodzie to także wielokolorowe rabaty z kwiatami wyłącznie z tego gatunku.

 

 Jakie mieczyki wybrać - porady dla niezdecydowanych

Ogromny wybór odmian sprawia, że nie zawsze jesteśmy zdecydowani, jakie mieczyki wybrać. Może więc skorzystacie z naszych propozycji. Największym uznaniem wśród mieszańców cieszy się mieczyk ogrodowy. Najciekawsze odmiany z grupy wielkokwiatowych to:

'Fidelio - odmiana późna, wyhodowana w 1964 r. w Holandii o kwiatach o średnicy 13 cm z lekko pofalowanymi brzegami płatków w kolorze różowo-fioletowym.

'Hunting Song - odmiana dość wczesna, pochodząca z tej samej hodowli, co "Fidelio, kwiaty w kolorze jasnego cynobru z delikatnymi bordowymi plamkami.

'Peter Pears - odmiana z 1960r. z kwiatami o średnicy 12 cm w kolorze łososiowym z czerwonymi plamkami. Osiąga wysokość 140 cm, a sam kłos ma ok. 70 cm długości.

'Spic and Span - piękna odmiana w koralowym różu, kwiaty o średnicy 12 cm z pofalowanymi brzegami płatków. Wysokość rośliny 130 cm, długość kłosa 60 cm.

'White Friendship - odmiana wyhodowana w 1959 r. biała ze śmietankowymi plamami. Rośliny dorastają do 115 cm, długość kłosa 55 cm.

Jak rozpoznać mieczyki i ich cebulki? Cebulki tego gatunku powinny mieć kształt wyraźnie spłaszczony, gdyż jest to ich charakterystyczna cecha.  Na co zwrócić uwagę przy zakupie? Zdrowe cebulki powinny mieć suche łuski, z widoczną siateczką nerwów. O jakości cebulek mieczyków świadczy również kolor łusek, który może być przyjmować kolor beżowy przez jasnobrązowy aż do czerwonawego oraz brak plamek i śladów gnicia. Liczymy na to, że nasze porady okażą się pomocne i mieczyki na stałe zagoszczą w Państwa ogrodzie.